TÜRKİYE KARASAL YAŞAM ORTAMLARI

Prof. Dr. Turhan USLU
www.turhanuslu.net

Dünya’da yaşayan canlılar genelde dünyadaki çeşitli yaşam ortamlarına uyum sağlamışlar ve buralarda yaşamaktalar. Bu yaşam ortamlarına “ekosistem” demekteyiz. Tüm yaşam ortamları genelde “karasal” ve “sucul” yaşam ortamları şeklinde 2 büyük grup altında toplanır. Yaşam ortamları; bitki coğrafyası, bitki ekolojisi, biyocoğrafik, ekolojik, fizyografik, hayvan coğrafyası, jeolojik ve toprak açılarından sınıflandırılırlar. Türkiye büyük bir coğrafi alan kaplaması, 3 kıtanın buluştuğu yerde olması, topoğrafyası ve kıyılarının uzunluğu ile çok çeşitli yaşam ortamlarına sahiptir. Ancak;

1. Türkiye’de ekosistem çeşitliliği araştırılmamış.
2. Türkiye ekosistemlerinin dağılış haritası yapılmamış.
3. Türkiye ekosistemleri doğa koruma çalışmalarındadikkate alınmamış.
4. Türkiye ekosistemleri floristik açıdan yeterli araştırılmamış
5. Türkiye ekosistemleri vejetasyon ve bitki sosyolojisi açılarından çok çok az araştırılmış.
6. Türkiye ekosistemlerinin vejetasyon ve bitki sosyolojisi haritaları yapılmamış.
7. Türkiye ekosistemlerinin nasıl yönetileceği kararlaştırılmamış.
8. Türkiye ekosistemleri üzerindeki olumsuz etkiler araştırılmamış.
9. Türkiye’de tahrip edilmiş ekosistemlerin onarımları konusunda hiç adım atılmamış.
10. Türkiye’de yok edilmiş ekosistemlerinin yeniden doğaya getirilmesi konusunda hiç adım atılmamış.
11. Türkiye’de ekosistemlerin durumlarını takip edecek bilimsel kurullar oluşturulmamış.
12. Türkiye ekosistemlerinin tehlike kategorileri tespit edilmemiş
13. Bilimsel kurullar olmadığı için ekosistemlerin takibi yapılmamakta ve koruyucu müdahaleler yapılamamakta.
14. Bilimsel kurullar olmadığı için her 10 yılda bir ekosistemlerin biyolojik çeşitliliğinin iyiye veya kötüye gidişte olduğu bilinmemekte.

Bilgi eksikliği ve başka nedenler (rant, yargı ve cezaların caydırıcı olmaması) ile bu yaşam ortamları ülkede hızla yok edilmektedir. Bunlar olurken korumadan sorumlu Çevre ve Şehircilik, Orman ve Su ve Kültür ve Turizm Bakanlığı ile 203 üniversite ekosistemler konusunda uyumakta veya bakıp da görmemektedir. Böylece Türkiye sahip olduğu ekosistem çeşitliğini kaybetmekte veya ekosistemlerin biyolojik çeşitliliği gittikçe fakirleşmekte. Buna bağlı olarak bu yaşam ortamlarındaki bitki türleri (bazıları endemik), bitki birlikleri (bazıları endemik) ve hayvan türlerini kaybederek biyolojikçeşitliliğini de kaybetmektedir.

1.         TÜRKİYE KARASAL EKOSİSTEMLER

1. Ada (island): Gölde olan ada, yüzen ada ve denizlerdeki ada gibi tipleri var.

1. Akdeniz tipi (mediterranean type): Akdeniz step, frigana, maki. Akdeniz kıyı orman ve Akdeniz ormangibi tipleri var.
2. Alpin (alpine):Alpin ve subalpin gibi tipleri var.
3. Antropojen (anthropogene): Antropojen step gibi tipleri var.
4. Bataklık (marsh): Tatlısu bataklığı gibi tipleri var.
5. Çamurlu arazi (muddy): Çamurlu kıyı gibi tipleri var.
6. Çayır (meadow): Dağ çayırları gibi tipleri var.
7. Çöp bitkisi (ruderal): Tahrip edilmiş arazilerde gelişen bitkiler.
8. Dağ (mountain): Yüksek dağ ve volkanik dağ gibi tipleri var.
9. Dikenli yastık (thorny cushion): Yüksek dağ bitki örtüsü.

1. Don çukurları (Frost hole): Donun meydana gelme olasılığı olan dağlar arasındaki düzlük arazideki bitki örtüsü.
2. Duvar (Wall): Duvar bitki örtüsü.
3. Galeri orman (Gallery forest): Nehirler veya sulak alanlar boyunca koridorlar oluşturan ormanlar.
4. Jipsli topraklar (gypsophilous): Alçı (kalsiyum sülfat dihidrat)açısından zengin bir alt tabakada veya üzerinde gelişen bitki örtüsü.
5. Kanyon (canyon): Yamaçlar veya dağlar arasında dar açıklık.
6. Kara kumulu (inland dune):
7. Kaya (rock):Volkanik kaya gibi tipleri var.
8. Kayşat (scree); Taş döküntüsü.
9. Kent (urban):Kıyı şehirleri, şehir çevresi ve şehir ormanı gibi tipleri var.
10. Kıyı kayalık (rocky shores): Deniz spreyi ile gelen tuz etkisindeki bitki örtüsü gibi tipleri var.
11. Kıyı kumul (coastal dunes): Kurak kumul, kumul çayırlığı, kumul gölleri, kumul çalılığı, kumul tepeleri arasındaki çöküntü alanlar ve kumul ağaçlığı gibi tipleri var.
12. Koniferormanlar (coniferous forest): İğne yapraklı ormanlar.Kızılçam ormanı, karaçam ormanı, fıstıkçamı ormanı ve sarıçam ormanı gibi tipleri var.
13. Krater (crater):
14. Mağara (cave): Yer üstü ve yer altı mağara gibi tipleri var.
15. Mera (rangeland): Mera, otlak.
16. Meşe ormanları (oak forest):Quercus aegilops ormanı, Quercus robur ormanı, Quercus frainetto ormanı, Quercus infectoria ormanı; Quercus cerris ormanı, Quercus brantii ormanı ve Quercus libani ormanı gibi tipleri var.
17. Nehir kenarı orman (riparian forest):Platanus orientalisormanı gibi tipleri var.
18. Orman (forest): Şehir ormanı, Göknar ormanı, Kızılağaç ormanı, Şimşir ormanı, Gürgen ormanı, Kestane ormanı, Kayın ormanı, Ardıç ormanı, Kayacık ormanı, Ladin ormanı ve Ihlamur ormanı gibi tipleri var.
19. Otlak (pasture): Yüksek dağ ve Akdeniz otlak gibi tipleri var.
20. Otlak (grassland): Buğdaygil bitkilerinin hakim olduğu bitki örtüsü.
21. Ova (Plain):Kıyı ovası (delta ovası gibi) ve karasal ova (karstik ova gibi) gibi tipleri var.
22. Plaj (beaches): Kumlu plaj, Çakıllı plaj ve Yüksek plaj gibi tipleri var.
23. Serpantin (serpentine): Yılantaşı. Metamorfik bir kayaç.Koyu yeşil renkli ve ıslatıldığında sabun gibi kayganlaşan kayaç üstündeki bitki örtüsü.
24. Step (steppe):Dağ stepi, Yüksek dağ stepi, Akdeniz stepi ve Orman stepi gibi tipleri var.
25. Tarla (segetal):
26. Turbalık (peatland):
27. Tuzcul (halophytic):Psammo-halophytic ve Hypersaline gibi tipleri var.
28. Tuzcul bataklık (salt marsh):Karasal ve kıyı tuzcul bataklık gibi tipleri var.
29. Uçurum (cliff):Kıyı uçurum ve karasal uçurum gibi tipleri var.
30. Vadi (valley):Kıyı vadisi, Karasal vadi ve Buzul vadi gibi tipleri var.
31. Volkanik (volcanic):Volkanik göl ve volkanik krater gibi tipleri var.
32. Yaprak döken ormanlar (deciduous forest): Kayın ormanı, Meşe ormanı ve Kestaneormanı gibi tipleri ver
33. Yayla (plateau):Peneplen yayla, Karstik yayla ve Lav yayla gibi tipleri var.
34. Yol kenarı (roadside): Karayolu, tren yolu ve kızak yolu gibi tipleri var.