|
|
|
BİTKİ SOSYOLOJİSİNİN ÖNEMİProf. Dr. Turhan USLU
Bir ülkenin bitki örtüsünün (vejetasyonunun) haritalarının yapılması ekonomi, tarım ve ormancılık için çok önemlidir. Bir bölgenin bitki birlikleri (plant association) haritasından bir bitki sosyoloğu tarım ve ormancılık için yararlı olabilecek sahaları hemen görebilir. Bir ülkedeki bu tip bitki sosyolojisi verilerini gösteren haritaların eksikliği birçok bölgedeki tarımsal projeler ve ağaçlandırma teşebbüslerinde başarısız sonuçlar alınmasına götürür. Örnek: Tarım alanında bitki sosyolojisinin önemi: Fransa’nın güneyinde Camarque bölgesinde tuzlu bataklık bulunmaktadır. Bu sahalar fizyonomi bakımdan homojendir. Kilometrelerce uzunluktaki sahalar tuzcul bitkilerle kaplıdır. Fizyonomi bakımdan her ne kadar yeknesak görünse de bu saha farklı bitki birlikleri ihtiva eder ve bu bitki birliklerinin her birinin tuza toleransları faklıdır. Örnek:Acıgeren (Arthrocnemum glaucum) bitki birliklerinin bulunduğu sahalar çok fazla tuzludur ve bu sahaların bilinen tarımsal metotlarla tuzlarının arındırılması mümkün değildir. Bundan dolayı bu türlerin bulunduğu yerler tarım için uygun değildir.Cirimotu (Suaeda fruticosa) bitki birliklerinin bulunduğu alanlar Bakla (Vicia) tarımı için uygundur. İnekgözü (Schoenus) ve Nasırlıyaprak (Plantago crassifolia) bitki birliklerinin bulunduğu yerlerde Kuşkonmaz (Asparagus) yetiştirilir. Bu gerçekleri bilmeden 2. Dünya savaşı ve sonrasında bir Fransız şirketi Camarque bölgesinde tarım yapmaya çalışıyor ve iflas ediyor (bitki sosyolojisi bilmediği için). Nedenini bulmak için bitki sosyologlarına başvuruyor ve ondan sonra şirketin başarısızlığı anlaşılıyor. Örnek: Ağaçlandırma alanında bitki sosyolojisinin önemi: Fransa’nın güneyindeÇayırsaçı (Deschampsia media) ve Bromelia hyssopifolia bitki birlikleri ile kaplı sahalarda ağaçlandırma yapılması için çalışılıyor ve başarısız olunuyor.Biberiye (Rosmarinus) ve Funda (Erica) bitki birliklerinin bulunduğu alanlarda eğer Halep çamı (Pinus halepensis) dikilirse başarılı sonuç alınıyor. Aynı ormanda Halep çamı (Pinus halepensis), Yivli kılcan (Brachypodium ramosum) ve Çalba (Phlomis lychnitis) bitki birlikleri ile kaplı alanda dikince başarısız olunuyor. Bitki sosyologu çam fidelerinin çok su istediğini bildiğinden bu başarılı olma veya olmama durumuna şaşırmıyor. Örnek: Mühendislik alanında bitki sosyolojisinin önemi: 2. Dünya savaşında Fransa’da birkaç yeni hava alanı yapılmak isteniyor. Bu hava alanları öyle olmalı ki ağır hava trafiğini kaldırabilsin, pist bozulmasın, toprak sert olsun. Yağmur yağınca toprak taşınmasın. Bunun için o sahaya öyle bitkiler dikilmeli ki toprağı sert hale getirsin ve süpürülmesin. Düşman uçakları pistin olduğundan habersiz olsun. Bitki sosyologları, M. Surplugas hava alanında Schlerochloa bitki birliği parçaları (fragmanları) görüyor. Çıplak sahaların da bu bitkilerle kaplanmasını sağlıyorlar ve böylece Hava Kuvvetlerinin istediği koşullar oluşuyor. Örnek: Askeri kamuflaj alanında bitki sosyolojisinin önemi: Dünya savaşı sırasında tarafsız ülke İsviçre’nin doğu sınırlarını kazarak sınırı işaretlediği biliniyor. Sınır havadan çok belli oluyor ve gizlemeye çalışıyorlar. Askeri usullerle bu işi yapmak istiyorlar, yine belli oluyor. Askerler bitki sosyologlarına başvuruyorlar. Gizleme için önerilen bitkilerle gizleme işi de çözülüyor. Örnek: 2. Dünya savaşı sırasında Almanlar Manş kıyılarında beklenen çıkarma için yaptıkları savunma tesislerinin gizleme işini meşhur Alman bitki sosyoloğu Tüxen’e yaptırıyorlar (Bu örnek Bharucha’dan değil, Prof. Géhu’dan sözlü nakledilen bir örnek). Not: (Bharucha, F.R. & DeLeeuw, W.C. – 1957 – A practical guide to plant sociology – Orient Longmans’den tercüme)
Prof. Dr. Turhan USLU
|