KKTC KIYI KAYALIKLARI

www.haberanaliz.net/article_detail.php?article_id=862

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kıyı bitki örtüsünün incelediğimiz yaşam ortamlarından birisi de kıyı kayalıkları idi. Kıyı kayalıkları KKTC’de Girne’nin doğusundan başlar ve Dipkarpaz yarımadasında Zafer Burnuna kadar devam eder. Bu yaşam ortamını Girne doğusunda ve özellikle Kayalar köyü doğusunda inceledik. Bu ortamda dalgaların kayalara çarpmasıyla oluşan serpinti ile dalgaların tuzlarının bitki örtüsünü etkilemesi söz konusu.

Kıyı kayalıklarında 4 farklı yetişme ortamı içinde 7 farklı bitki topluluğu tespit edildi. Bu 7 bitki topluluğundan 4’ü dünyada sadece Kuzey Kıbrıs’a özgü yani endemik bitki topluluklarıdır. Buradaki bitkilerin Türkçe karşılıkları için Kıbrıs’taki araştırmamızda tespit ettiklerimizi, Viney’in Kuzey Kıbrıs Flora’sında kullandıkları veya İngilizce karşılıklarının tercümesini kullandık.

Kaya çatlaklarında yaşayan tuzcul bitki örtüsü

Kıyı kayalıklarında denizden sonraki ilk kuşaktaki kalkerli taşların yarıklarında ve çukurluklarında görülür. Bu kuşakta aşağıdaki 2 bitki topluluğu tespit edildi

1.   Frankenio hirsutae - Limonietum cypriani (Tüylü deniz çalısı - Kıbrıs Soluk Deniz lavanta çiçeği) bitki topluluğu
Rüzgârlı havalarda dalgaların sıçramasına maruz kumlu kireç taşlarının yarıklarında bulunan çok yıllık bitkilerden oluşur. Bu bitki topluluğu dünyada ilk kez Kuzey Kıbrıs’ta tespit edilmiştir. Bu bitki topluluğuna ait

- Limonietosum virgati (Kıbrıs Soluk Deniz lavanta çiçeği) alt bitki topluluğu İlk kez Kuzey Kıbrıs’ta tespit edilmiştir.

2.   Limonio virgati - Cichorietum spinosi (Çıtırgı - Kılçıklı hindiba) bitki topluluğu
Bu bitki topluluğu Güney Kıbrıs’ta da bulunmaktadır. Girit ve birçok Ege adasında da görülmektedir. Deniz dalgalarının serpildiği kayalarda bulunur.

Tek yıllık tuzcul bitki örtüsü

Büyük dalgaların çarpmayla kayalıklardaki çukurlara ince bir tabaka halinde kum bırakır. Bu kumlar üzerinde de aşağıdaki bitki topluluğu gelişir.

3.   Parapholiso incurvae - Silenetum sedoidis (Kavisli orak çimi - Yatık Nakil) bitki topluluğu
Kuzey Kıbrıs’ta Dipkarpaz yarımadasında Zafer Burnu’nda bulunur. İlk kez Kuzey Kıbrıs’ta bulunan bir bitki topluluğudur.

Kıyı bodur çalılıkları (frigana)

Deniz rüzgârlarının etkisi altında ve rüzgârın şekillendirdiği bodur çalılardan oluşmuştur. Rüzgârla gelen deniz tuzlarının etkisi bu bitki topluluklarında da görülür. Bu kuşakta 2 bitki topluğu bulunmaktadır.

4.   Helichryso - Achilletum creticae (Ebeden ölmez - Bin bir yaprak otu) bitki topluluğu
Ender görülen bir topluluktur. Sadece Girne’nin batısı ile Kayalar Köyü arasında bulunan bir topluluktur. İlk kez Kuzey Kıbrıs’ta tespit edilmiştir. Bu bitki topluluğunun korunması daha önemli bir dikkat gerektiriyor.

5.   Teucrio micropodioidis - Sarcopoterietum spinosi (Küme kurtluca - Maca) bitki topluluğu
İlk kez Güney Kıbrıs’ta tespit edilen bu bitki topluluğuna Kuzey Kıbrıs’ta da rastlanmıştır. Kıyı kayalıklarında zaman zaman bu bitki topluluğuna rastlanır.

Kıyı yüksek çalılıkları (maki)

Kuzey Kıbrıs’ta iki maki tipi görülür. Biri kalkerli kayalıklar veya kumla kaplı kalkerli bölgeler ve diğeri kalkersiz bölgelerde olanlar.

6.   Rubio tenuis - Pistacietum lentisci (Kökboyası - Çitlemit) bitki topluluğu
İlk kez Kuzey Kıbrıs’ta tespit edilmiştir. Bu bitki topluluğu Türkiye’nin Akdeniz bölgesinde de tespit edilmiştir. Kıyı bölgelerinde rüzgârın etkisi ile bu bitki topluluğunun boyu birkaç desimetreyi geçmezken, kıyıdan uzaklaştıkça boyu 2-3 metreyi bulur.

7.   Ephedro campylopodae - Juniperetum lyciae (Deniz üzümü - Finike ardıcı) bitki topluluğu
Güney Kıbrıs’ta da bulunan bu bitki topluluğu kalker kayalar ile toz ve kumla kaplı kalker kayalarda gelişir. Girne batısı, Magosa kuzeyi ve Dipkarpaz yarımadasında da tespit edilmiştir.

Kuzey Kıbrıs’ta kıyı kayalıklarında tespit edilen bu 7 bitki topluluğundan 4’ü (1, 3, 4 ve 6 ncı) dünyada ilk kez Kuzey Kıbrıs’ta tespit edilmiş ve dünyada sadece Kuzey Kıbrıs’ta olan bitki topluluklarıdır. Diğer 3’ü (2, 5 ve 7 nci) dünyada ilk kez Güney Kıbrıs’ta tespit edilip daha sonra Kuzey Kıbrıs’ta da bulunan bitki topluluklarıdır. Özetle Kuzey Kıbrıs kıyı kayalıklarında tespit edilen 7 bitki topluluğu da Kıbrıs’a özgü bitki topluluklarıdır.

Bu bitki toplulukları Kıbrıs’ın biyoçeşitliğinin önemli unsurlarıdır. Gelecek nesillere bırakmak zorunda olduğumuz biyolojik miraslardır. Bu mirasların korunmasının yolu Kuzey Kıbrıs kıyı kayalıklarının korunmasından geçmektedir. Kıbrıs kayalıkları iskân yerleri, villa, otel, resmi bina vb. yerleri değildir. Kuzey Kıbrıs’ın artan nüfusu ve ekonomik gücü ile paralel olarak yapılaşma hızla artmaktadır. Ancak Kuzey Kıbrıs kıyı kayalıklarına yapılacak tesisler, buralardaki biyolojik zenginlikten daha değerli olmayacaktır.

Prof. Dr. Turhan USLU
www.turhanuslu.net