TÜRKİYE KIYI TİPLERİ

Prof. Dr. Turhan USLU

1. Alçak kıyı tipi (Low coast): Yükseltisi ve eğimi az yüzeylerin denize ulaştığı alanlarda, geniş kumsallar önünde uzanan kıyı. Ör: Sakarya deltası batısı ve Karabiga-Karakuşluk burnu arası.

1. Alüvyal birikim kıyıları (Alluvial deposit coast): Akarsular tarafından taşınan ve akışın yavaşladığı yerde biriken kil, silt veya çakıl. Ör: Eşen çayı deltası, Asi deltası.

1. Boyuna kıyı tipi (Longitudinal coast): Dağların denize paralel olarak uzandığı yerlerde görülen kıyı tipleridir. Ör: Karadeniz ve Akdeniz kıyıları.

1. Dalga erozyonu olmuş kıyı (Wave erosion coast): Ör: Anamur 46 m ve Ceyhan delta 33 m kıyı erozyon olmuş.

1. Dalmaçya kıyı tipi (Dalmatian coast): Denize paralel uzanan dağların arasındaki vadilere deniz suyunun girmesi ile oluşan kıyı tipidir. Ör: Fethiye-Kaş arası.

1. Delta kıyı tipi (Delta coast): Akarsuların taşıdığı malzemeyi denize doldurması ile oluşan kıyı şekli. Ör: Kızılırmak deltası, Yeşilırmak deltası.

1. Deniz terası (Marine terrace): Bu deniz terası, ortalama deniz seviyesinden yaklaşık 15 ila 30 metre yüksektedir ve bu da doğrudan kıyı bölgesinin üzerinde dik bir uçurumla sonuçlanır. Ör: Trabzon.

1. Enine kıyı tipi (Transverse coast): Bu kıyılarda girinti çıkıntı çok, koy, körfez ve limanların sayısı fazladır. Ör: Kuzey Ege ve Güney Ege kıyıları.

1. Falezli (Yalıyar) kıyı tipi (Cliffed coast): Dalgaların kıyıya inen dik yamaçları dövmesiyle oluşan dik yamaçlı ya da altı oyulmuş kıyılardır. Ör: Teke ve Taşeli yarımadası kıyıları, Antalya, İzmir Karaburun, Sinop-Ordu arası.

1. Fiyord kıyı tipi (Fjord coast): Eski buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipine denir. Fiyort tipi kıyıların bulunduğu bölgelerde çok sayıda koy, körfez ve yarımada bulunur. Ör: Sinop Hamsilos.

1. Küçük koylu kıyı tipi (Calanque coast):Karstik vadilerin deniz seviyesine kadar uzandığı yerlerde oluşur. Ör: Mersin–Silifke arası ve Kerpe kıyıları.

1. Kayalık kıyı tipi (Rocky coast): Kayalık kıyılar herhangi bir kaya türünden (yani tortul, magmatik veya metamorfik) oluşabilir ve genellikle faylar, kıvrımlar ve magmatik sokulmalar ve çıkıntılar gibi karmaşık tektonik yer şekillerinin sahalarıdır. Ör: Kefken adası.

1. Kırıntlı kıyı tipi (Convoluted coast): Oldukça kıvrımlı bir kıyı şeridi boyunca körfezler içinde bir dizi koy ile karakterizedir. Ör: Ege kıyıları.

1. Küçük gelgit kıyı tipi (Micro-tidal coast): 2 metreden az gelgitin olduğu kıyı tipi. Ör: Akdeniz kıyılarımız.

1. Lagünlü kıyı tipi (Lagoon coast): Lagünü olan kıyı. Ör: Büyük ve Küçük Çekmece, Adana Akyatan.

1. Limanlı kıyı tipi (Harbor coast): Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Ör: Kuzey Ege, Büyük ve Küçük Çekmece, Durusu.

1. Ria kıyı tipi (Ria coast): Platolar arasındaki derin vadilerin deniz veya okyanusların yükselmesi ile sular altında kalması ile oluşmuş kıyı tipidir. Ör: Güneybatı Ege, Çanakkale Boğazı, İstanbul Boğazı, Haliç; Sinop Hamsilos.

1. Rüzgâr birikim kıyıları (Wind deposition coast): Bu kıyılar kumullardır. Ör: Seyhan ve Ceyhan deltası kumulları.

1. Tektonik kıyılar (Tectonic coast): Bunlar asıl özelliklerini deniz seviyesinin son yükselişini takiben oluşan tektonik deformasyonlar sonucunda oluşmuş olan kıyılardır. Ör: Gökova körfezi kuzey kıyıları, Edremit körfezi güney kıyıları.

1. Yüksek kıyı tipi (High coast): Plaj ya da abrazyon platformu olmayan veya çok dar olan şev veya falezle son bulan kıyılardır.  Ör: Marmara denizi güneyi ve Karakuşluk burnu-Kapıdağ arası.